کسب و کارها برای معرفی و تعامل با مخاطب‌های خود از چه راهی استفاده می‌کنند؟ بدون شک هر شرکتی برای معرفی خودش نیاز به ایجاد ارتباط، تبلیغات و انتقال پیام دارد. در این بین، رسانه اولین وسیله‌ای است که به ذهن مدیران شرکت‌ها و مسئولان روابط عمومی می‌رسد. اما چه نوع رسانه‌ای باید انتخاب کنند؟ اصلا رسانه چیست؟ و انواع رسانه شامل چه چیزهایی هستند؟
تعریف و معنای رسانه چیست؟
قبل از اینکه مستقیما به سراغ انواع مختلف رسانه برویم، باید اول با مفاهیم آن آشنا شویم و یاد بگیریم که رسانه چیست. در معنای لغوی اصطلاح رسانه‌ها « media» جمع رسانه «medium» است و به کانال‌های ارتباطی اطلاق می‌شود که از طریق آن‌ها اخبار، موسیقی، فیلم، آموزش، پیام‌های تبلیغاتی و سایر داده‌ها منتشر می‌شوند. رسانه شامل روزنامه ها و مجلات چاپی و آنلاین، تلویزیون، رادیو، بیلبوردها، تلفن، اینترنت، فکس و حتی بیلبورد و تبلیغات محیطی هم می‌شود.
در واقع رسانه، راه‌های مختلفی را توصیف می‌کند که از طریق آن‌ها در جامعه ارتباط برقرار می‌کنیم و از آنجایی که به همه وسایل ارتباطی اشاره دارد، بنابراین از تماس تلفنی گرفته تا اخبار عصر تلویزیون را می‌توان «رسانه» نامید.
در تعریف سنتی‌تر، رسانه به دو شکل جمعی یا محلی دسته‌بندی می‌شود. وقتی صحبت از دستیابی به تعداد بسیار زیادی از مردم می‌شود، منظور، رسانه‌های جمعی است. منظور از رسانه محلی به عنوان مثال روزنامه‌های محلی یا کانال‌های تلویزیونی، رادیویی، محلی و منطقه ای می‌باشد که در ایران شبکه‌های استانی نمونه ای از رسانه‌های محلی هستند.
بیشتر ما در گذشته اخبار و سرگرمی‌های خود را از طریق تلویزیون، رادیو، روزنامه‌ها و مجلات دریافت می‌کردیم. اما امروزه روزنامه‌های چاپی تقریبا از دور خارج شده‌اند. با نفوذ بالای اینترنت، سالانه صدها میلیون نفر به منابع خبری آنلاین روی می‌آورند.
حالا که رسانه را تعریف کردیم، باید با انواع آن آشنا شویم. به طور کلی می‌توان رسانه را به دو دسته فردی و جمعی تقسیم کرد. اما همین رسانه‌ها هم با ۳ نوع اصلی به نام‌های رسانه‌های خبری، رسانه‌های اجتماعی و رسانه‌های وب نیز شناخته می‌شوند. هرچند در برخی منابع از این دسته‌بندی‌ها با عناوین رسانه‌های اکتسابی، رسانه‌های اشتراکی و رسانه‌های تحت مالکیتی نیز یاد می‌شود.
برخی از اشکال دیگر رسانه‌های مدرن عبارتند از رسانه های چاپی، تلویزیون، فیلم‌ها و بازی‌های ویدئویی و این اواخر بازی‌های آنلاین.
بیاید بررسی کنیم این سه نوع اصلی رسانه چه ویژگی‌هایی دارند؟!
رسانه‌های خبری (رسانه‌های اکتسابی)
رسانه‌های خبری از عناصر رسانه‌های جمعی، برای ارائه اخبار به مخاطبان هدف یا عموم مردم استفاده می‌کنند. رسانه‌های خبری محتوایی هستند که در مورد شما یا شرکتتان نوشته شده است. به این ترتیب که خودتان آن را ایجاد نکرده‌اید یا هزینه‌ای برای آن نپرداختید. به عنوان مثال، اگر یک خبرنگار در خبرگزاری ایسنا داستانی درباره شرکت شما بنویسد، بدون آنکه لازم باشد هزینه‌ای بابت آن پرداخت کنید؛ به عنوان یک رسانه اکتسابی برای شما عمل کرده است.
زمانی تلویزیون‌ها تنها رسانه‌های خبری بودند. با گذشت زمان اتاق خبر آنلاین یا نیوزروم در دنیای اینترنت توسعه پیدا کرد. در دنیای امروزی، رسانه‌های خبری می‌توانند به اشکال جدید و مختلفی ارائه شوند. مثلا کسی درباره شرکتتان در شبکه‌های اجتماعی نظر یا انتقادی بنویسید. این انتقاد توسط سایر مخاطب‌ها دیده شود. یا از طریق لایک و ریتوییت، توییت‌هایی درباره کسب‌وکارتان معروف شود.
رسانه‌های اجتماعی (رسانه‌های اشتراکی)
رسانه‌های اجتماعی یک ابزار دیجیتالی، مانند وب‌سایت یا اپلیکیشن است که به کاربران اجازه می‌دهد به سرعت و به راحتی محتوا ایجاد کرده و آن محتوا را با عموم مردم به اشتراک بگذارند. این رسانه “در حال تکامل” است زیرا تعریف آن مدام تغییر می‌کند. انواع رسانه‌های اجتماعی که ما می‌شناسیم، بخشی از رسانه‌های اشتراکی هستند. در واقع بهترین تعریف از رسانه اشتراکی، عبارت است از محتوای ارسال شده در رسانه‌های اجتماعی در رابطه با نام تجاریتان، مانند پست‌های پینترست، توییتر، اینستاگرام، فیسبوک و لینکدین.
رسانه‌های اشتراکی به عنوان مقرون به صرفه ترین پلتفرم برای روابط عمومی شناخته می‌شود.
رسانه‌های وب(رسانه‌های تحت مالکیتی)
رسانه وب نوعی از راه‌های ارتباطی است که از عناصر صدا، متن و تصویر در وب استفاده می‌کند. فیلم، عکس و تصاویر گرافیکی که در فضای مجازی منتشر می‌کنید، نمونه‌های از رسانه‌های وب هستند. رسانه‌های وب محتواهایی‌اند که چون شما آن‌ها را شخصا ایجاد کرده‌اید، مالک آن‌ها هستید. به همین دلیل به آن‌ها، رسانه‌های تحت مالکیتی هم می‌گویند.
این روزها پادکست‌ها، وب‌سایت‌ها، پست‌های وبلاگ و ویدیوها، بسیار معروف و پرکاربرد تر از سایر رسانه‌های وب شده‌اند. رسانه‌های تحت مالکیتی ممکن است محتوایی باشد که توسط کارمندانتان ایجاد شده‌اند، اما طی قراردادی که بین خودتان تعیین کرده‌اید، این محتوا تحت مالکیت شما منتشر می‌شود.
رسانه چاپی
این مورد، رسانه‌ای است که والدین شما با آن بزرگ شده‌اند و هنوز هم وجود دارد. رسانه‌های چاپی که به عنوان رسانه‌های سنتی یا حتی قدیمی نیز شناخته می‌شوند، شامل مجلات، روزنامه‌ها، کتاب‌ها و کمیک‌ها هستند. در سال‌های اخیر، رسانه‌های چاپی با نرم‌افزار نشر دسکتاپ و فناوری کتابخوانی الکترونیکی استفاده می‌شوند.
سایر اشکال رسانه
تلویزیون نوعی سرگرمی است که بیش از پنجاه سال است که توجه مردم را به خود جلب کرده است. در ابتدا، گزینه‌های محدودی برای کانال‌های تلویزیونی وجود داشت و مخاطبان مجبور بودند، برنامه‌ها را فقط در زمان مشخص پخش آن تماشا کنند. اکنون با برنامه‌های استریمینگ پخش، می‌توانید انواع فیلم‌ها و برنامه‌های تلویزیونی را در هر زمانی تماشا کنید. فیلم‌ها، قدیمی‌ترین شکل سرگرمی هستند. در گذشته، شما فقط می‌توانستید در تئاتر فیلم تماشا کنید. اما اکنون با استفاده از فناوری‌های جدید، می‌توانید فیلم‌ها را برای تماشای در تلویزیون، تلفن همراهتان یا رایانه، استریم یا اجاره کنید.
بازی‌های ویدیویی از دهه ۱۹۸۰ وارد بازار شدند. اکنون با گرافیک‌های قوی، پردازنده‌های پیشرفته و شبیه‌سازی‌های بسیار واقعی، احساس می‌کنید که واقعا داخل محیط بازی هستید! اگر می‌خواهید بدانید که چگونه به مخاطب خاصی دسترسی پیدا کنید، بازی‌های ویدیویی یک راه عالی برای انجام این کار هستند. بازی‌های ویدیویی توسط رسانه‌ها تبلیغ می‌شوند و مخاطبان خاصی را هدف قرار می‌دهند. یک کسب و کار می‌تواند محصولی حاوی پیام برای یک بازی ویدیویی ایجاد کند که مخاطبان انبوه را هدف قرار می‌دهد.
اگر قرار است خبر مربوط به کسب‌وکارتان را به یک خبرنگار بسپارید، پیشنهاد می‌کنم مقاله «چگونه یک مدیا پیچ بنویسیم؟» را هم بخوانید.
تفاوت رسانه اجتماعی و شبکه اجتماعی چیست؟
در حالی که به نظر می رسد دو اصطلاح رسانه های اجتماعی (social media) و شبکه های اجتماعی (social network) یکی هستند، تفاوت های مشخصی دارند. اساساً رسانه‌های اجتماعی بستری برای پخش اطلاعات‌اند. در حالی که شبکه‌های اجتماعی بستری برای برقراری ارتباط با یکدیگر هستند. رسانه‌های اجتماعی یک کانال ارتباطی هستند، در حالی که ارتباط در شبکه‌های اجتماعی، ماهیتی دو طرفه دارد.
ما عموما وقتی از یک پلتفرم مثل فیسبوک یا اینستاگرام صحبت می‌کنیم، هر دو را شبکه اجتماعی می‌نامیم. اما آیا می‌توان از این اصطلاح برای توصیف انواع رسانه جمعی استفاده کنیم؟!
تفاوت آشکاری بین این دو وجود دارد. رسانه‌های اجتماعی به یک شبکه اجتماعی نیاز دارند تا محتوا را بین کسانی که مایل به مصرف و تعامل با آن هستند، توزیع کند. بنابراین، شبکه‌های اجتماعی فناوری زیربنایی ارتباطات انسانی است، در حالی که رسانه‌های اجتماعی به شدت بر آنچه در بستر شبکه‌های اجتماعی منتشر و مصرف می‌شوند تمرکز دارند.
کمی پیچیده شد، نه؟ به زبان ساده اگر کسب و کاری از یک پلتفرم در ارتباط با گروه مخاطبانش (به عنوان رسانه جمعی) برای انتشار اخبارش استفاده کند، آن پلتفرم رسانه اجتماعی است. اما اگر به عنوان راهی برای ارتباط با دیگران باشد، شبکه اجتماعی است. به نظر می‌رسد اکثر ما از یک پلتفرم به عنوان شبکه اجتماعی فردی استفاده می‌کنیم تا رسانه اجتماعی فردی.
کدام یک از انواع رسانه برای من مناسب است؟
انتخاب یک رسانه از بین انواع رسانه‌های جدید به چند عامل بستگی دارد. یعنی وقتی می‌خواهید رسانه مناسب خودتان را انتخاب کنید باید میزان بودجه، اندازه سازمان، ماهیت کسب و کار، نوع محصول یا خدمات، در دسترس بودن رسانه و اهداف بازاریابی تان را در نظر بگیرید.
نکته‌ای باید در انتها در نظر داشته باشید، سرعت رشد هوش مصنوعی و تقابل آن با رسانه است. به گفته منابع معتبر، شرکت‌های فناوری توسعه‌دهنده هوش مصنوعی تمایل دارند بر افزایش کارایی این ابزارها در اتاق خبرها و کمک به روزنامه‌نگاران تمرکز کنند و برای حفظ رابطه دیرینه با صنعت خبر و نشر حاضر به پرداخت میلیون‌ها دلار هستند. اما همه می‌دانند که باید مقررات مالکیت معنوی را هم رعایت کنند. اگر انگیزه‌ای برای ایجاد مالکیت معنوی وجود نداشته باشد، محتوایی نیز برای خزیدن و آموزش دادن وجود نخواهد داشت و هوش مصنوعی در نهایت به حماقت مصنوعی تبدیل می‌شود.
بعد از مشخص شدن تمامی این موارد می‌توانید یکی از انواع رسانه‌ای که در این مقاله معرفی شد را انتخاب و شروع به فعالیت کنید.
